Wat zijn de belastingregels voor schenkingen?

Inhoudsopgave

1. Inleiding
2. Basisprincipes van schenkbelasting
3. Vrijstellingen voor schenkbelasting
• Jaarlijkse vrijstelling
• Eenmalige verhoogde vrijstelling
• Overige vrijstellingen
4. Tarieven van schenkbelasting
5. Aangifte doen voor schenkbelasting
6. Schenken op papier
7. Schenken aan goede doelen
8. Internationale aspecten van schenken
9. Tips voor fiscaal vriendelijk schenken
10. Veelgemaakte fouten bij schenken
11. Conclusie
12. Veelgestelde vragen

1. Inleiding

Schenken is een prachtige manier om mensen of goede doelen financieel te ondersteunen. Of het nu gaat om het helpen van familieleden, vrienden of het steunen van een goed doel, schenkingen kunnen een belangrijke rol spelen in onze samenleving. Echter, zoals met veel financiële transacties, zijn er ook belastingregels verbonden aan het doen van schenkingen. In Nederland hebben we te maken met de schenkbelasting, een belasting die geheven wordt over de waarde van schenkingen die iemand ontvangt.

In dit uitgebreide artikel duiken we diep in de wereld van de schenkbelasting. We bespreken de basisprincipes, de geldende vrijstellingen, de tarieven en hoe u aangifte moet doen. Daarnaast kijken we naar specifieke vormen van schenken, zoals schenken op papier en schenken aan goede doelen. We behandelen ook internationale aspecten en geven tips voor fiscaal vriendelijk schenken. Tot slot bespreken we veelgemaakte fouten bij het schenken, zodat u deze kunt vermijden.

Of u nu van plan bent om een schenking te doen of er een te ontvangen, het is van cruciaal belang om de belastingregels te begrijpen. Met de juiste kennis kunt u optimaal gebruikmaken van de fiscale mogelijkheden en tegelijkertijd voldoen aan alle wettelijke verplichtingen. Laten we beginnen met het ontrafelen van de complexe wereld van de schenkbelasting in Nederland.

2. Basisprincipes van schenkbelasting

Voordat we dieper ingaan op de specifieke regels en vrijstellingen, is het belangrijk om de basisprincipes van de schenkbelasting te begrijpen. Schenkbelasting is een belasting die wordt geheven over de waarde van schenkingen die iemand ontvangt. In Nederland valt deze belasting onder de Successiewet 1956.

Een schenking wordt in fiscale zin gedefinieerd als elke handeling waarbij iemand ten koste van het eigen vermogen een ander verrijkt, met de bedoeling de ander te bevoordelen. Dit kan in de vorm van geld zijn, maar ook in de vorm van goederen of het kwijtschelden van een schuld.

De ontvanger van de schenking is in principe degene die de schenkbelasting verschuldigd is. Er zijn echter uitzonderingen mogelijk waarbij de schenker de belasting voor zijn rekening neemt. Dit wordt ook wel een “netto schenking” genoemd.

Het is belangrijk om te weten dat niet alleen directe schenkingen belast kunnen worden, maar ook indirecte schenkingen. Een voorbeeld van een indirecte schenking is wanneer iemand een huis ver onder de marktwaarde verkoopt aan een familielid. Het verschil tussen de verkoopprijs en de werkelijke waarde kan dan als schenking worden aangemerkt.

De Belastingdienst hanteert het principe dat alles wat wordt geschonken in principe belast is, tenzij er een vrijstelling van toepassing is. Deze vrijstellingen zullen we in het volgende hoofdstuk uitgebreid bespreken.

3. Vrijstellingen voor schenkbelasting

Een van de belangrijkste aspecten van de schenkbelasting zijn de vrijstellingen. Deze bepalen hoeveel er geschonken kan worden zonder dat er belasting over betaald hoeft te worden. Er zijn verschillende soorten vrijstellingen, elk met hun eigen voorwaarden en beperkingen.

3.1 Jaarlijkse vrijstelling

De meest bekende vrijstelling is de jaarlijkse vrijstelling. Deze geldt voor schenkingen aan kinderen en anderen. Voor 2023 gelden de volgende bedragen:

• Voor schenkingen aan kinderen: € 6.035 per kind per jaar
• Voor schenkingen aan anderen: € 2.418 per persoon per jaar

Deze bedragen worden jaarlijks geïndexeerd, wat betekent dat ze ieder jaar iets kunnen stijgen om rekening te houden met inflatie.

3.2 Eenmalige verhoogde vrijstelling

Naast de jaarlijkse vrijstelling bestaat er ook een eenmalige verhoogde vrijstelling voor schenkingen van ouders aan kinderen. Deze vrijstelling kan onder bepaalde voorwaarden worden toegepast:

• Algemene eenmalige vrijstelling: € 28.947 (2023) voor kinderen tussen 18 en 40 jaar
• Verhoogde eenmalige vrijstelling voor eigen woning: € 106.671 (2023) voor kinderen tussen 18 en 40 jaar, mits het bedrag wordt gebruikt voor de aankoop, verbouwing of aflossing van de hypotheek van een eigen woning

Het is belangrijk om op te merken dat deze eenmalige vrijstellingen slechts één keer in het leven kunnen worden toegepast. Ook gelden er strikte leeftijdsgrenzen en moet er in sommige gevallen een notariële akte worden opgemaakt.

3.3 Overige vrijstellingen

Er bestaan nog enkele andere vrijstellingen die in specifieke situaties van toepassing kunnen zijn:

• Vrijstelling voor schenkingen aan goede doelen (ANBI’s)
• Bedrijfsopvolgingsregeling voor het schenken van een onderneming
• Vrijstelling voor schenkingen in het kader van studie of opleiding

Deze vrijstellingen hebben elk hun eigen voorwaarden en het is raadzaam om bij twijfel een belastingadviseur te raadplegen.

4. Tarieven van schenkbelasting

Wanneer een schenking de vrijstellingsbedragen overschrijdt, is er schenkbelasting verschuldigd over het meerdere. De hoogte van deze belasting hangt af van twee factoren: de relatie tussen de schenker en de ontvanger, en de hoogte van het geschonken bedrag.

De Belastingdienst hanteert drie tariefgroepen:

1. Partners en kinderen
2. Kleinkinderen
3. Overige verkrijgers

Voor elke groep gelden verschillende tarieven. In 2023 zien de tarieven er als volgt uit:

Het is belangrijk om op te merken dat deze tarieven progressief zijn. Dit betekent dat over het deel van de schenking tot € 130.425 het lagere tarief wordt betaald, en over het deel daarboven het hogere tarief.

5. Aangifte doen voor schenkbelasting

Als er schenkbelasting verschuldigd is, moet er aangifte worden gedaan bij de Belastingdienst. Dit geldt ook als de schenking binnen een vrijstelling valt, maar de ontvanger gebruik wil maken van een verhoogde vrijstelling.

De aangifte schenkbelasting moet worden gedaan binnen twee maanden na het einde van het kalenderjaar waarin de schenking is gedaan. Voor schenkingen die in 2023 zijn gedaan, moet de aangifte dus uiterlijk 29 februari 2024 binnen zijn bij de Belastingdienst.

Het aangifteformulier kan online worden ingevuld en ingediend via de website van de Belastingdienst. Hiervoor is een DigiD nodig. Het is ook mogelijk om een papieren aangifteformulier aan te vragen en per post in te sturen.

Bij het doen van aangifte is het belangrijk om alle relevante informatie bij de hand te hebben, zoals:

• Persoonlijke gegevens van de schenker en de ontvanger
• De datum van de schenking
• De waarde van de schenking
• Informatie over eventuele vrijstellingen die van toepassing zijn

Het is raadzaam om alle documentatie met betrekking tot de schenking zorgvuldig te bewaren, zoals bankafschriften of notariële aktes. De Belastingdienst kan hier namelijk om vragen bij een eventuele controle.

6. Schenken op papier

Een bijzondere vorm van schenken is het zogenaamde “schenken op papier”. Dit wordt ook wel een schuldigerkenning uit vrijgevigheid genoemd. Bij deze vorm van schenken wordt er geen geld of goederen daadwerkelijk overgedragen, maar wordt er een schuld erkend ten gunste van de ontvanger.

Het grote voordeel van schenken op papier is dat de schenker het geld in kwestie kan blijven gebruiken, terwijl de ontvanger toch al een vordering heeft die meetelt voor de erfbelasting. Dit kan een effectieve manier zijn om vermogen over te dragen en tegelijkertijd de toekomstige erfbelasting te verlagen.

Er zijn echter strikte voorwaarden verbonden aan het schenken op papier:

• De schenking moet worden vastgelegd in een notariële akte
• Er moet jaarlijks daadwerkelijk rente worden betaald over het geschonken bedrag (minimaal 6% samengestelde rente)
• De schuld moet opeisbaar zijn, meestal bij het overlijden van de schenker

Het is belangrijk om te beseffen dat de rente die betaald wordt over de schuld wel degelijk uit het vermogen van de schenker moet komen. Dit kan invloed hebben op de liquiditeitspositie van de schenker.

7. Schenken aan goede doelen

Schenkingen aan goede doelen, ook wel bekend als Algemeen Nut Beogende Instellingen (ANBI’s), genieten een bijzondere status in het Nederlandse belastingstelsel. Deze schenkingen zijn volledig vrijgesteld van schenkbelasting, ongeacht de hoogte van het bedrag.

Daarnaast kunnen schenkingen aan ANBI’s ook voordelig zijn voor de inkomstenbelasting van de schenker. Periodieke giften aan ANBI’s zijn namelijk volledig aftrekbaar van de inkomstenbelasting, mits ze voldoen aan bepaalde voorwaarden:

• De gift moet voor minimaal vijf jaar worden vastgelegd
• Er moet jaarlijks een vast bedrag worden geschonken
• De schenking moet eindigen bij overlijden van de schenker

Voor eenmalige giften aan ANBI’s geldt een beperktere aftrekbaarheid. Deze zijn aftrekbaar voor zover ze samen meer dan 1% van het verzamelinkomen bedragen, met een maximum van 10% van het verzamelinkomen.

Het is belangrijk om te controleren of een organisatie daadwerkelijk de ANBI-status heeft voordat u een schenking doet. De Belastingdienst houdt een openbaar register bij van alle erkende ANBI’s.

8. Internationale aspecten van schenken

In een globaliserende wereld komen internationale schenkingen steeds vaker voor. Hierbij kunnen complexe situaties ontstaan, omdat meerdere landen betrokken kunnen zijn bij de schenking. Elk land heeft zijn eigen regels met betrekking tot schenkbelasting.

In het algemeen hanteert Nederland het woonplaatsbeginsel voor de schenkbelasting. Dit betekent dat de Nederlandse schenkbelasting van toepassing is als de schenker in Nederland woont op het moment van de schenking, ongeacht waar de ontvanger woont of waar de geschonken goederen zich bevinden.

Er zijn echter uitzonderingen op deze regel:

• Als een Nederlandse inwoner binnen 10 jaar na emigratie een schenking doet, kan deze nog steeds onder de Nederlandse schenkbelasting vallen
• Als een buitenlandse schenker Nederlands vastgoed schenkt, is de Nederlandse schenkbelasting van toepassing

Om dubbele belasting te voorkomen, heeft Nederland met veel landen belastingverdragen gesloten. Deze verdragen bepalen welk land het recht heeft om belasting te heffen over een schenking. Als er geen verdrag is, kan Nederland eenzijdig verrekening toestaan van in het buitenland betaalde belasting.

Bij internationale schenkingen is het sterk aan te raden om professioneel advies in te winnen, omdat de regels complex kunnen zijn en per situatie kunnen verschillen.

9. Tips voor fiscaal vriendelijk schenken

Met de juiste strategie kunt u optimaal gebruikmaken van de fiscale mogelijkheden bij het doen van schenkingen. Hier volgen enkele tips om fiscaal vriendelijk te schenken:

1. Maak gebruik van de jaarlijkse vrijstellingen. Door elk jaar het maximale vrijgestelde bedrag te schenken, kunt u over een langere periode aanzienlijke bedragen belastingvrij overdragen.
2. Plan de eenmalige verhoogde vrijstelling zorgvuldig. Deze kunt u maar één keer gebruiken, dus timing is cruciaal.
3. Overweeg schenken op papier als u wel vermogen wilt overdragen, maar het geld nog niet kunt missen.
4. Spreid grote schenkingen over meerdere jaren om in lagere tariefschijven te blijven.
5. Maak gebruik van de mogelijkheid om de schenkbelasting door de schenker te laten betalen (netto schenking). Dit kan voordelig zijn als de schenker in een lagere tariefgroep valt dan de ontvanger.
6. Overweeg periodieke giften aan goede doelen voor maximale fiscale aftrekbaarheid.
7. Let bij schenkingen aan kleinkinderen op de mogelijkheid van een generatie-overslaan. Dit kan fiscaal voordelig zijn, maar heeft wel gevolgen voor de erfenis van de tussenliggende generatie.
8. Houd rekening met de samenloop van schenkingen en erfenissen. Schenkingen die in de 180 dagen voor overlijden zijn gedaan, worden bij de erfenis opgeteld.

Het is belangrijk om te benadrukken dat fiscale overwegingen niet de enige factor zouden moeten zijn bij het doen van schenkingen. Persoonlijke omstandigheden, familierelaties en de financiële situatie van zowel de schenker als de ontvanger spelen ook een belangrijke rol.

10. Veelgemaakte fouten bij schenken

Ondanks de beste bedoelingen kunnen er bij het doen van schenkingen fouten worden gemaakt die fiscale gevolgen kunnen hebben. Hier zijn enkele veelvoorkomende valkuilen:

1. Het niet doen van aangifte schenkbelasting, ook als de schenking binnen de vrijstelling valt. Dit is vooral van belang bij het gebruik van de eenmalige verhoogde vrijstelling.
2. Het overschrijden van vrijstellingsbedragen zonder daar rekening mee te houden, waardoor onverwacht schenkbelasting verschuldigd is.
3. Het niet correct documenteren van schenkingen, waardoor later discussies kunnen ontstaan met de Belastingdienst of andere erfgenamen.
4. Bij schenken op papier: het niet jaarlijks betalen van de verschuldigde rente, waardoor de schenking fiscaal ongeldig kan worden.
5. Het niet nakomen van de voorwaarden bij een schenking onder opschortende voorwaarde, zoals bij de verhoogde vrijstelling voor de eigen woning.
6. Het onbedoeld doen van een indirecte schenking, bijvoorbeeld door een huis ver onder de marktwaarde te verkopen aan een familielid.
7. Het niet rekening houden met de gevolgen van een schenking voor andere regelingen, zoals toeslagen of de eigen bijdrage voor zorg.
8. Bij internationale schenkingen: het niet in acht nemen van de belastingregels in andere landen.

Om deze en andere fouten te voorkomen, is het verstandig om bij substantiële schenkingen of complexe situaties professioneel advies in te winnen. Een belastingadviseur of notaris kan u helpen om de schenking op de juiste manier vorm te geven en alle fiscale aspecten correct af te handelen.

11. Conclusie

De belastingregels voor schenkingen in Nederland zijn complex en veelomvattend. Ze bieden enerzijds mogelijkheden om vermogen fiscaal vriendelijk over te dragen, maar kennen anderzijds ook strikte voorwaarden en beperkingen. Het is cruciaal om goed op de hoogte te zijn van de geldende regels en vrijstellingen om optimaal gebruik te kunnen maken van de fiscale voordelen en tegelijkertijd onverwachte belastingaanslagen te voorkomen.

Van de jaarlijkse vrijstellingen tot de eenmalige verhoogde vrijstelling voor de eigen woning, van schenken op papier tot schenkingen aan goede doelen – elk aspect van het schenken heeft zijn eigen fiscale implicaties. Daarnaast spelen internationale aspecten een steeds grotere rol in een globaliserende wereld.

Het is belangrijk om schenkingen zorgvuldig te plannen, goed te documenteren en waar nodig professioneel advies in te winnen. Door rekening te houden met de besproken tips en veelgemaakte fouten te vermijden, kunt u ervoor zorgen dat uw schenkingen niet alleen hun beoogde doel bereiken, maar ook fiscaal optimaal worden behandeld.

Onthoud dat de regels rondom schenkbelasting regelmatig kunnen veranderen. Het is daarom raadzaam om op de hoogte te blijven van de meest recente ontwikkelingen en uw schenkingsstrategie indien nodig aan te passen. Met de juiste kennis en voorbereiding kan schenken een krachtig instrument zijn voor vermogensoverdracht en het steunen van goede doelen, terwijl de fiscale lasten tot een minimum worden beperkt.

12. Veelgestelde vragen

Vraag 1: Kan ik de jaarlijkse vrijstelling combineren met de eenmalige verhoogde vrijstelling?

Antwoord: Ja, dat is mogelijk. U kunt in hetzelfde jaar gebruikmaken van zowel de jaarlijkse vrijstelling als de eenmalige verhoogde vrijstelling. Dit betekent dat u in dat jaar een aanzienlijk hoger bedrag belastingvrij kunt schenken.

Vraag 2: Wat gebeurt er als ik vergeet aangifte te doen van een schenking?

Antwoord: Als u vergeet aangifte te doen van een belaste schenking, kunt u een boete krijgen van de Belastingdienst. Bovendien kan de Belastingdienst rente in rekening brengen over het te laat betaalde belastingbedrag. Het is daarom belangrijk om altijd tijdig aangifte te doen, ook als de schenking binnen de vrijstelling valt maar u gebruik wilt maken van een verhoogde vrijstelling.

Vraag 3: Kan ik een schenking terugdraaien als ik spijt krijg?

Antwoord: In principe is een schenking onherroepelijk. Er zijn echter uitzonderingen mogelijk, bijvoorbeeld als er sprake is van dwaling of misbruik van omstandigheden. In sommige gevallen kan een schenking worden herroepen als dit expliciet is opgenomen in de schenkingsakte. Het is echter een complexe materie en het is raadzaam om juridisch advies in te winnen als u overweegt een schenking terug te draaien.

Vraag 4: Hoe zit het met schenkingen aan stiefkinderen of pleegkinderen?

Antwoord: Voor de schenkbelasting worden stiefkinderen en pleegkinderen gelijkgesteld aan eigen kinderen. Dit betekent dat dezelfde vrijstellingen en tarieven van toepassing zijn als voor biologische kinderen. Er moet wel aan bepaalde voorwaarden worden voldaan, zoals het feit dat het stiefkind of pleegkind als een eigen kind is onderhouden en opgevoed.

Vraag 5: Kan ik een schenking doen aan mijn kind dat in het buitenland woont?

Antwoord: Ja, dat is mogelijk. Als u in Nederland woont, is de Nederlandse schenkbelasting van toepassing, ongeacht waar de ontvanger woont. U kunt dus gebruikmaken van de Nederlandse vrijstellingen en tarieven. Het is wel belangrijk om na te gaan of er in het woonland van uw kind ook belasting verschuldigd is over de ontvangen schenking, om dubbele belasting te voorkomen.